Ο στιγματισμός στη ψυχοθεραπεία

Το μόνο σίγουρο είναι πως ο στιγματισμός εκείνων που επισκέπτονται τον ψυχολόγο ή τον ψυχίατρο, δυστυχώς υφίσταται ακόμη και σήμερα. Το ερώτημα, όμως, είναι αν θα έπρεπε να υφίσταται. Μας προσφέρει κάτι η ύπαρξη του στιγματισμού ή μήπως τελικά κοστίζει σε κάποιους ανθρώπους την ψυχική τους υγεία;

Αναγνωρίζω πως το γεγονός αυτό υφίσταται- ειδικά στην επαρχία και σε κλειστές κοινωνίες- αλλά αφορμή για να αναφερθώ  στο συγκεκριμένο θέμα ήταν κάτι που συνέβη σε μια θεραπευόμενη μου. Συνάντησε κάποιον γνωστό της ο οποίος της είπε «Σ. δεν το περίμενα από σένα αυτό». Τι ήταν όμως αυτό που δεν περίμενε; Δεν περίμενε ότι η συγκεκριμένη κυρία μπορεί να αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα; Ή μήπως του φάνηκε αδιανόητο το γεγονός ότι εκείνη ήταν τόσο δυνατή που αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της;

Ας τα πάρουμε, όμως, με τη σειρά. Θεωρώ φρικτό σε μια τέτοια εποχή που ζούμε, που όλοι μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με πάρα πολλά προβλήματα, που το άγχος, ο φόβος, η θλίψη, ο θυμός και η ανασφάλεια είναι κυρίαρχα στις ζωές μας, να σκέφτονται πολλοί άνθρωποι ότι θα τους πούνε τρελούς αν μάθουν ότι επισκέπτονται ψυχολόγο. Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, λοιπόν, να ξεκαθαρίσουμε πως δεν είναι τρελός εκείνος που επισκέπτεται τον ψυχολόγο. Όμως ακόμα κι αν είναι, θα τον αποκλείσουμε από την κοινωνία; Μήπως τελικά είναι πρόβλημα με τον ίδιο μας τον εαυτό και όχι ένα πρόβλημα που προέρχεται από τους άλλους; Και τι εννοώ μ’ αυτό; Ότι τελικά είμαστε εμείς οι ίδιοι που ίσως δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι μπορεί να έχουμε ψυχολογικά προβλήματα με αποτέλεσμα να αυτοστιγματιζόμαστε. Αν εμείς αποδεχτούμε τον εαυτό μας μαζί με τα προβλήματα του και τη βοήθεια που έχουμε ανάγκη, πιστεύετε ότι θα συνεχίσει να μας απασχολεί το τι πιστεύουν οι άλλοι για την επιλογή μας να επισκεφτούμε τον ψυχολόγο; Νομίζω πως όχι. Όσο πιο σίγουροι είμαστε για τον εαυτό μας και για τις επιλογές μας, τόσο λιγότερο μας ενδιαφέρει η άποψη των άλλων. Γιατί το να φροντίσουμε την σωματική μας υγεία δεν αποτελεί ταμπού και επισκεπτόμαστε με άνεση τον παθολόγο και το να φροντίσουμε την ψυχική μας υγεία είναι κάτι που θα πρέπει να γίνεται κρυφά από την κοινωνία, ή ακόμη χειρότερα να μην γίνεται καθόλου;

Από το να σας απασχολεί το τι θα πούνε οι άλλοι και πως θα κρίνουν την κίνηση σας να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, καλύτερα να στρέψετε την προσοχή σας μέσα σας και να δείτε τις δικές πεποιθήσεις σε σχέση με αυτό. Θα κρίνατε και εσείς κάποιον άλλο που φροντίζει για την ψυχική του υγεία; Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά. Και ξέρετε για ποιο λόγο συμβαίνει; Είναι κάτι σαν εξορκισμός του κακού! Η συνειδητοποίηση ότι αυτό που συμβαίνει στο διπλανό μας μπορεί να συμβεί και σε μας, μας κάνει να το αρνούμαστε και να το απορρίπτουμε. Στην ουσία, όμως, απορρίπτουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Η  δυσκολία μας να αποδεχτούμε και να πλησιάσουμε εκείνον που αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα, είναι η αδυναμία μας να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Νομίζω πως έχει συμβεί στον καθένα να αποξενώνεται και να θέλει να είναι μόνος όταν αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα. Τελικά, όμως,  έτσι μόνος του δεν περιθωριοποιείται; Και αυτό συμβαίνει από τον φόβο μήπως οι άλλοι τον απορρίψουν. Ο πόνος, η θλίψη, ο θυμός, η στεναχώρια είναι όλα υγιή συναισθήματα όπως είναι και η χαρά, η ικανοποίηση και η αγάπη. Γιατί, όμως, στα αρνητικά μας συναισθήματα δεν δίνουμε χώρο να υπάρχουν; Γιατί δεν τα αποδεχόμαστε εμείς στον εαυτό μας, αλλά ούτε στους άλλους; Γιατί βιαζόμαστε να τα πνίξουμε; Γιατί μας κουράζει κάποιος που είναι συνεχώς θλιμμένος; Γιατί μας κουράζει και ο ίδιος μας ο εαυτός όταν είναι για πολύ καιρό θλιμμένος; Αναγνωρίζω ότι στο συγκεκριμένο κείμενο έχω θέσει πολλά ερωτήματα. Και αυτό το έκανα σκόπιμα, κυρίως για να σας προβληματίσω ως προς τα εσωτερικά εμπόδια που θέτετε εσείς οι ίδιοι στη ζωή σας.

Σε μια σύγχρονη εποχή που η πρόληψη και η θεραπεία των ψυχικών διαταραχών αποτελούν παγκόσμιο αίτημα, τα στερεότυπα και ο στιγματισμός κάνουν τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη ζωή τους  πολλές φορές να τρομοκρατούνται μπροστά στην ιδέα ότι ίσως έχουν «ψυχολογικά προβλήματα». Όλη αυτή η ανησυχία συχνά τους δημιουργεί πολύ περισσότερα προβλήματα από το «πρόβλημα» της επίσκεψης στον ειδικό.

Ίσως σε αρκετούς από εσάς οι πρώτες σκέψεις  που του έρχονται στο μυαλό στην «έννοια» ψυχολόγος ή ψυχοθεραπεία, πέραν από οποιαδήποτε θαυμασμό ή υποτίμηση που μπορεί να εκφράζουν, εμπεριέχουν έναν περισσότερο ή λιγότερο ασυνείδητο αλλά ισχυρό φόβο: «Ο ψυχολόγος μπορεί να ανακαλύψει κάτι φοβερό για μένα… Μήπως αποκαλυφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα;» Η αλήθεια είναι ότι το μόνο πολύ φοβερό που μπορεί να ανακαλύψει ο ψυχολόγος για κάποιον και ο ίδιος για τον εαυτό του είναι η ανθρώπινη φύση του, η οποία εκτός από έλεγχο, δύναμη, αυτονομία, κ.ά. έχει και «αδυναμίες». Βέβαια η παραπάνω ανησυχία είναι ισχυρή καθώς αγγίζει, υποσυνείδητα, τον «φόβο της τρέλας», φόβος που έχει υψώσει το πιο δογματικό τοίχος προκατάληψης μεταξύ του κόσμου και των ψυχολόγων: «Αν πάω στον ψυχολόγο σημαίνει ότι είμαι τρελός». Αυτή η σκέψη θα μπορούσε να αλλάξει και να γίνει: « Αν πάω στον ψυχολόγο δεν σημαίνει πως είμαι τρελός.  Σημαίνει πως είμαι δυνατός και ζητάω βοήθεια για να αντιμετωπίσω τα προβλήματα που με απασχολούν. Και αυτό είναι δύναμη. Όχι τρέλα».