Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΓΕΝΟΥΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ

Η ψυχογενής βουλιμία (ΨΒ) δεν αναφέρεται  στην απλή λαιμαργία που όλοι μας έχουμε βιώσει κάποιες φορές στη ζωή μας, αλλά ούτε και στην υπερβολική όρεξη για φαγητό. Οι εμετοί  (αντισταθμιστική συμπεριφορά) που ακολουθούν ένα επεισόδιο υπερβολικής κατανάλωσης τροφής είναι διαφορετικοί από τον εμετό που μπορεί να οφείλεται σε δυσπεψία ή στομαχικά ενοχλήματα. Όπως λέει και το όνομα της διαταραχής αυτής, τα αίτια που την προκαλούν είναι ψυχολογικά. Στη βουλιμία δημιουργείται ένας συνεχής φαύλος κύκλος: υπερβολική λήψη τροφής που κάνει το άτομο να έχει ενοχές και δυσάρεστα συναισθήματα για τον εαυτό του, με αποτέλεσμα έπειτα να καταφεύγει σε συμπεριφορές που αποσκοπούν στη μείωση των συνεπειών της υπερφαγίας και στον έλεγχο του βάρους. Επειδή αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει αυτή τη συμπεριφορά, το άτομο βιώνει ένα βαθύ αίσθημα αναξιότητας και έλλειψη αυτοεκτίμησης, συναισθήματα που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα νέο επεισόδιο βουλιμίας.

Η διαταραχή αυτή εκδηλώνεται συνήθως στην εφηβεία και η συχνότητα της είναι μεγαλύτερη από εκείνη της ψυχογενούς ανορεξίας. Οι έφηβοι και οι ενήλικες με βουλιμία συχνά περιγράφονται ως άτομα ανελαστικά και απόλυτα, τόσο στη σκέψη όσο και στη συμπεριφορά και διακρίνονται από τη στάση «όλα ή τίποτα». Άλλοτε πιστεύουν για τον εαυτό τους πως έχουν τον απόλυτο έλεγχο και άλλοτε πως τον χάνουν εντελώς. Όπως και τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία, τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία δεν είναι ικανοποιημένα με τις αναλογίες του σώματός τους. Έτσι, λοιπόν, βρίσκονται συνεχώς στην προσπάθεια να χάσουν περισσότερο βάρος. Ακολουθούν αυστηρές δίαιτες, συχνά γυμνάζονται εντατικά, καταφεύγουν στον αυτοπροκαλούμενο εμετό και χρησιμοποιούν καθαρτικά και διουρητικά με στόχο την απώλεια βάρους. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι είναι άτομα με απόλυτα φυσιολογικό βάρος. Δεν έχουν δηλαδή την εικόνα των ατόμων με ψυχογενή ανορεξία.

Υπάρχουν δύο τύποι βουλιμίας: ο τύπος κάθαρσης και ο τύπος μη κάθαρσης.

• Στον τύπο κάθαρσης, κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Βουλιμίας, το άτομο καταφεύγει τακτικά σε αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή κάνει κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων. Οι εμετοί προκαλούνται αρχικά με τον ερεθισμό του φάρυγγα με το δάχτυλο, ενώ αργότερα μπαίνει σε λειτουργία ένας αντανακλαστικός μηχανισμός, όπου δεν είναι πια απαραίτητος ο ερεθισμός.

• Στον τύπο μη κάθαρσης, κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Βουλιμίας, το άτομο έχει χρησιμοποιήσει άλλες ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως νηστεία ή υπερβολική άσκηση, αλλά δεν έχει εμπλακεί συστηματικά σε πρόκληση εμετού ή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων.

ΣΚΕΨΕΙΣ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑ

Όσον αφορά στις σκέψεις του ατόμου, το φαγητό αποτελεί μια μόνιμη ενασχόλησή του. Φοβάται ότι δεν θα κατορθώσει ποτέ να έχει τον έλεγχο στην κατανάλωση φαγητού και αυτό του δημιουργεί πολλές δυσάρεστες σκέψεις για τον εαυτό του. Για ένα άτομο με ΨΒ η αυτοεκτίμηση του εξαρτάται  σχεδόν αποκλειστικά από το σωματικό του βάρος.

            Η ΨΒ συνοδεύεται από ένα έντονο καταθλιπτικό συναίσθημα, ιδιαίτερα μετά από ένα βουλιμικό επεισόδιο. Ο εμετός που μπορεί να ακολουθήσει δημιουργεί πολύ δυσάρεστη συναισθηματική διάθεση και έτσι το άτομο γίνεται ακόμη πιο ευάλωτο στο επόμενο βουλιμικό επεισόδιο. Νιώθει μεγάλο άγχος, υπερβολική ντροπή, αγωνία, ενοχές και φόβο ότι θα αποκαλυφθεί το πρόβλημά του. Πολύ συχνά βιώνει μοναξιά και απομόνωση, καθώς και ένα αίσθημα απώλειας του ελέγχου.

Όσον αφορά τη διατροφική συμπεριφορά του ατόμου, τρώει συνέχεια και με τέτοια ταχύτητα που μερικές φορές μπορεί να καταπίνει αμάσητο το φαγητό του. Γι’ αυτό συνήθως προτιμά εύπεπτες τροφές, αλλά με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες (γλυκά, ψωμί κλπ). Η κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζεται, καθώς φοβάται μήπως οι άλλοι καταλάβουν τη βουλιμική συμπεριφορά του για την οποία ντρέπεται. Μερικές φορές φοβάται ότι θα εκδηλώσει αυτή τη συμπεριφορά μπροστά σε άλλους και δεν θα μπορεί να την ελέγξει. Έτσι αποφεύγει κάποιες κοινωνικές δραστηριότητες, όπως είναι τα γεύματα με φίλους. Η βουλιμία όμως επηρεάζει και άλλους τομείς της ζωής του. Το γεγονός ότι το άτομο αξιολογεί τον εαυτό του με βάση το βάρος και τη διατροφική του συμπεριφορά, συχνά κλονίζει την εμπιστοσύνη του στις ικανότητές του και του δημιουργεί αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορεί να ανταπεξέλθει στην εργασία και στις σπουδές του.

Η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση της διαταραχής αυτής έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική. Η ψυχοθεραπεία ενθαρρύνει την εκδήλωση επιθυμητών μορφών συμπεριφοράς του ατόμου σε σχέση με το φαγητό, ενώ παράλληλα εστιάζεται στην τροποποίηση των δυσλειτουργικών άκαμπτων αντιλήψεων που σχετίζονται με την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά του ατόμου. Στόχος της θεραπείας είναι η τροποποίηση των σκέψεων που σχετίζονται με το σχήμα και το βάρος του σώματος, καθώς επίσης και η αντικατάσταση των διαιτητικών συνηθειών και των προσπαθειών κάθαρσης με πιο υγιείς διατροφικές συνήθειες και δραστηριότητες. Μέσα από τη θεραπεία το άτομο μαθαίνει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα προβλήματα που ίσως υπάρχουν και σε άλλους τομείς της ζωής του, ώστε να αποκτήσει αίσθηση ελέγχου και να αυξηθεί η αυτοεκτίμησή του. Ο θεραπευτής θα βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει τις προσωπικές του δυσκολίες και να διερευνήσει το νόημα που έχουν στη ζωή του, να κατανοήσει τα συναισθήματα του και να μάθει να τα εκφράζει με πιο κατάλληλους τρόπους.