Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα

Πολλές φορές τα παιδιά κατηγορούνται ότι λένε ψέματα. Και φυσικά, αφού λένε! Κάτι σημαντικό, όμως, που πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς είναι ότι τα παιδιά αδυνατούν να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό, την πραγματικότητα από εκείνα που ανήκουν στη φαντασία τους. Σε αυτό, βέβαια, παίζει ρόλο  η ηλικία του παιδιού. Δεν ισχύει, δηλαδή,  για ένα παιδί 7ετών ό,τι ισχύει για να ένα παιδί 4 ετών που λέει ψέματα.

 Μέχρι τα 4, όλα φαντάζουν μαγικά στα μάτια του παιδιού και όλα έχουν ζωή. Αυτό τελειώνει με την είσοδο του παιδιού στο σχολείο, όπου αρχίζει να διαχωρίζει τη φαντασία από την πραγματικότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει ταυτόχρονα ότι διαχωρίζει απόλυτα την αλήθεια από το ψέμα. Σ’ αυτή την ηλικία μπορούμε να ακούσουμε από το παιδί ψέματα του τύπου «ο λύκος έσπασε το βάζο, όχι εγώ». Η φαντασία οργιάζει σ’ αυτή την ηλικία και είναι εύκολο για ένα παιδί να πει ψέματα ώστε να αποφύγει μια τιμωρία και να προστατεύσει τον εαυτό του.

Στη σχολική ηλικία και γύρω στην ηλικία των 7 ετών, τα παιδιά μπορούν πλέον να καταλάβουν ότι το να λέει κανείς ψέματα είναι λάθος. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως σταματάνε να λένε ψέματα. Σ’ αυτή τη φάση τα ψέματα αφορούν κυρίως το σχολείο, όπως για παράδειγμα ότι δεν έχουν ασκήσεις για την επόμενη μέρα ή ότι διάβασαν, ενώ στην πραγματικότητα έπαιζαν. Αυτή η περίοδος αποτελεί μια περίοδο προσαρμογής από την προηγούμενη φάση της φαντασίας. Σ’ αυτή τη φάση, η πραγματικότητα αρχίζει να εκτοπίζει τη φαντασία και το παιδί χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί.

Ποιος είναι, όμως, ο ρόλος του ψέματος στη ζωή του παιδιού;

Τις περισσότερες φορές πίσω από το ψέμα κρύβεται ο φόβος. Ο φόβος της ψυχικής ή σωματικής τιμωρίας, ο φόβος της σύγκρουσης στη σχέση, ή οποιοσδήποτε άλλος φόβος του παιδιού. Το ψέμα είναι ένας τρόπος να προστατεύει τον εαυτό του, να αμύνεται, να διεκδικεί  και να καταφέρνει αυτό που θέλει, να τραβάει την προσοχή των άλλων όταν δεν την έχει. Μπαίνει, δηλαδή, η έννοια της σκοπιμότητας στα ψέματα του παιδιού.

Είναι σημαντικό οι γονείς που και οι ίδιοι λένε ψέματα, να κατανοήσουν το παράδειγμα που δίνουν στα παιδιά τους. Αποτελείται το πρότυπο τους και τους δείχνετε τον τρόπο να σχετίζονται με τους ανθρώπους γύρω τους. Αν εσείς λέτε ψέματα, ενώ απ’ την άλλη τους διδάσκεται ότι είναι κακό να λένε ψέματα, τότε θα έχετε αποτύχει ως προς αυτό.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Αρχικά, όταν κάνετε προσπάθεια να διερευνήσετε ένα ψέμα του παιδιού σας, δεν θα πρέπει να χαρακτηρίζετε ποτέ την προσωπικότητα του, δηλαδή να το πείτε ψεύτη. Μιλήστε μόνο για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και πείτε του πως νιώσατε μ’ αυτή. Με τα μεγαλύτερα παιδιά μπορείτε να συζητήσετε για τα συναισθήματα που προκαλούν τα ψέματα. Μπορείτε να του διηγηθείτε δικές σας ιστορίες από το παρελθόν που είχατε πει ψέματα και ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών. Το πιο σημαντικό όλων όσων μπορείτε να κάνετε είναι να δημιουργήσετε ένα κλίμα ασφαλές μέσα στο οποίο το παιδί θα μπορεί να εκφράζει ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματα του.  Όταν αυτό δεν συμβαίνει, το παιδί νιώθει ότι απειλείται, νιώθει φόβο και αναγκάζεται να πει ψέματα. Τα παιδιά που αντιμετωπίζονται με κατανόηση από τους γονείς τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να πούνε την αλήθεια, ακόμη και σε δύσκολες καταστάσεις. Μπορείτε, επίσης, να αφήσετε τα παιδιά να διαπιστώσουν μόνα τους τις συνέπειες και έπειτα να τις συζητήσετε μαζί τους.

Στις περιπτώσεις που δεν μπορείτε να διαπιστώσετε την αιτία του ψέματος, παρά τις προσπάθειες και την καλή σας διάθεση, και ιδιαίτερα όταν τα ψέματα είναι επαναλαμβανόμενα, θα ήταν καλό να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ειδικού, γιατί όπως αναφέραμε και παραπάνω, πίσω από το ψέμα κρύβεται φόβος ή άγχος του παιδιού.